برگ‌هایی از زندگی و مجاهدات آیت الله حسینی الهاشمی

مبانی فکری و رفتار عملی

شاید مهمترین ویژگی شخصیت آية ا… شیرازی اعتقاد ایشان به لزوم حضور روحانیت در صحنه اداره اجتماع برای هدایت مردم براساس مبانی دینی و عمل به این اعتقاد در تمامی دوران زندگی خویش باشد.

کمتر حادثه مهمی را در جامه مسلمین یا در کشور ایران و در منطقه فارس و شهر شیراز در سالهای حیات ایشان می توان یافت که نسبت به آن حادثه، عکس العمل و موضع گیری نداشته و بعنوان یک روحانی برای مردم روشنگری نکرده و یا در مشکلات به یاریشان نشتافته باشند. از سنین جوانی هنگام تحصیل در نجف اشرف در انقلاب سال ۱۹۲۰ میلادی مردم عراق برعلیه استعمار انگلیس حضور جدی داشتند و در سالهای آخر حيات پربرکتشان آنگاه که جامعه و حتی حوزه علمیه قم در شهادت نواب صفوی به سکوتی بغض آلود تن داده بود بر فراز منبر مسجد وکیل عامل صدور حکم را «آزموده ناآزموده، خطاب میکند و از مقام آن شهید بیباکانه دفاع می نماید. و در تمامی سالهای جوانی تا پیری. سیدنورالدین ، چراغ | روشنی است برای هدایت جریان و شمشیر تیزی است مقابل معاندان دین و پدر مهربانی است برای مظلومان و تهیدستان. اگر بیماری حصبه شایع می گردد و تمام یارانش را برای تهیه دارو و درمان بسیج می کند و اگر سرمای سخت زمستان تهیدستان را رنج می دهد. ستاد تأمین سوخت راه می اندازد.

مقابله با دین زدائی

آية ا… سیدنورالدین شیرازی از جمله روحانیونی است که با قدرت و جسارت در مقابل استبداد رضاخانی ایستادگی کردند و به همین دلیل در سالهای ۱۳۰۶ و ۱۳۰۸ توسط او تبعید شدند.

رضاخان در اجرای سیاست دیکته شده انگلیس تصمیم داشت دست روحانیت را از همه مناصب اجتماعی کوتاه کند و بجای احکام اسلامی قوانین غربی را بر اداره جامعه حاکم سازد. آية ا… شیرازی هم برای شکستن سیاست رضاخان و هم گوشمالی انگلیسها و هم بمنظور انجام تکلیف دینی وقتی یکی از کارمندان قونسولگری انگلیس شرب خمر می کند تصمیم می گیرند او را حد شرعی بزنند. عوامل حکومت تلاش می کنند ایشان را از این عمل منصرف سازند. ولی آية… شیرازی بر تصمیم خویش پافشاری نموده آنرا اجرا می کنند.

رضاخان دستور دستگیری و تبعید ایشان را به بوشهر می دهد. مردم معترض در شاهچراغ اجتماع مینمایند و در اثر تیراندازی چندنفر به شهادت می رسند. در زمان تبعید ایشان سه ماه متوالی مردم، بازار وکیل را که مرکز اصلی داد و ستد آنروز شیراز بود تعطیل می نمایند، تا بالاخره دولت مجبور می شود ایشان را به شیراز برگرداند.

حزب برادران

تأسیس حزب مذهبی سیاسی برادران از جمله اقدامات مهمی است که آية ا… شیرازی پایه گذار آن بوده اند. فعالیت این حزب در دوران دیکتاتوری رضاخان بطور مخفیانه آغاز می شود و پس از شهریور ۱۳۲۰ علنی می کردد.

حزب برادران از یک سو با تشکیل جلسات و هیئات مذهبی باورها و علائق دینی مردم را تعمیق می بخشد ( که تا امروز نیز هیئات متعدد مذهبی شکل گرفته از آن دوران فعال هستند و از دیکر سو با حضور در مسائل سیاسی اجتماعی کوشش می کند فاصله میان سیاست و دیانت را در جامعه از میان بردارد.
نگاهی به مرامنامة حزب، اهداف و ایده آل های رهبر وقاند این جمعیت و دیگر افراد وابسته به آن را روشن می سازد: حفظ وحدت ملی ایران و توسعه مذهب جعفری – تحول فکری در شئون ملی و مبارزه با خرافات – مبارزه با استبداد در جميع شئون اجتماعی اجرای قانون اساسی بالاخص نظارت علمای طراز اول بر قوانین از جمله اصول دوازده گانه مرامنامة حزب برادران هستند. این حزب بعنوان یک تشکل زنده سیاسی در زمان آية ا… شیرازی در فعالیتهای اجتماعی حضور جدی دارد. در انتخابات مجلس و انجمن شهر شرکت می کند.

در مسائل روز جامعه اعلام موسع می نماید. همچنین روزنامه های متعددی توسط هواداران حزب منتشر می گردد که از آن جمله به روزنامه های آئین برادری (ارگان حزب) – مهر ایزد – همه – نهضت نور – شفق شیراز مهدسعدی – شیپور ادب – مرد بازار می توان اشاره نمود.

کسر کسروی

احمد کسروی از جمله روشنفکر نمایانی بود که در زمان خویش سعی در القاء شبهه و سست کردن پایه های اعتقادی مردم داشت. او در سال ۱۳۲۴ از طریق روزنامه کیهان علماء را به مناظره طلبید. کسروی با ادعای اینکه اساس مذهب شیعه با حکومت دموکراسی تناقض دارد چون طبق این مذهب حکومت حق علماءاست، می خواست علماء را در مقابل مردم و در مقابل حکومت قرار دهد.

آية ا… سیدنورالدین شیرازی طی مقالاتی که در روزنامه کیهان بچاپ می رسد نه تنها پاسخ او را می دهند، بلکه پاسخ دادن به او را بهانه ای قرار داده تا توسط یک روزنامه کثیرالانتشار روشنفکران و جوانان آنروز را مخاطب ساخته رابطه روحانیت و حکومت و ارتباط دین و دمکراسی را به تفصیل بیان نمایند. مجموعه مقالات ایشان در پاسخ کسروی در کتابی تحت عنوان کسرکسروی یا شکست کسروی، بچاپ می رسد.
در بخشهائی از این کتاب آمده است: دو حکومت وقتی با هم متناقص است که در عرض و منافی یکدیگر باشند. ولی اگر در طول و یکی موجد دیگری باشد متناقض نیستند. و شخص شاه و شخص رئیس دولت در امور انفرادی و اجتماعی یا باید خودشان مجتهد باشند یا تقلید از مجتهد بنمایند. کشورداری و اداره امور هم از افعال مکلفین است و موضوع فقه هم همة افعال مکلفین است.

حکومت دمکراسی حکومت افراد ملت است. بروید از توده و اهل بازار و دهقانان و کارگران و اشراف بپرسید: آیا شما حکومتی که با دین اسلام و مذهب شیعه سازش دارد می خواهید یا نه؟ در اکثر نزدیک به اتفاق جواب مثبت خواهید شنید. اساس مذهب شیعه بر طرفداری عدل است و حکومت را در پنج مرتبه ملتزم می شود … (خداوند به پیامبر – امام معصوم – فقیه عادل – عدول مؤمنین) … و این پنج مرتبه در طول هم و هر یک موجد دیگری است پس با هم منافات ندارد. طرز حکومت امام و فقیه و عدول مؤمنین در هر زمان طبق قواعد قابل تبدیل و تطور است و از همین جهت با هر دور و طوری میتواند ادامه حیات سیاسی و اجتماعی خود را بدهد و کهنه شدنی نیست.

قانون منع مسکرات

پس از شهریور ۱۳۲۰ متدینین شهرستانهای مختلف ایران مبارزه با استعمال مسکرات که عرضه آن در اماکن عمومی به شدت توسعه پیدا کرده بود را خواستار بودند.

آية ا… شیرازی نیز در سال ۱۳۲۷ در سفر تشرف به مشهد مقدس ضمن توقف در تهران این مطلب را بطور جدی پیگیری می نماید. در نتیجه طرحی با امضاء ۱۸ نفر از نمایندگان مجلس شواری ملی آنزمان به مجلس پیشنهاد می گردد.

روزنامه پرچم اسلام چاپ تهران در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۲۷ سخنرانی ایشان را در مسجد شاه سابق درج می نماید که در بخشی از آن آمده است: |

« من امشب از این امکان بعموم نمایندگان فارس ابلاغ میکنم در صورتی که طرح شما مورد موافقت مجلس قرار نگرفت همگی استعفاء دهید و از چنین مجلسی بیزاری بجوئید. بدیهی است در این موقع عموم آقایان حجج اسلام و علماء اعلام و ملت مسلمان ایران از چنین مجلس تبری و بیزاری خواهیم جست. استعمال مسکرات بموجب قانون در سرتاسر کشور باید منع گردد و تا موقعی که این موضوع عملی نشود دست از اقدام برنخواهیم داشت.»

طرح مزبور بعد از مدتی رفت و برگشت میان مجلسین شورا و سنا بالاخره در ۲۴ آذرماه ۱۳۳۰ به تصویب می رسد و دولت مکلف می گردد آئین نامه آنرا تدوین و بموقع اجرا درآورد.

استاندار بهائی

در نتیجه پیگیری های علماء و روحانیون و مردم مسلمان در اردیبهشت سال ۱۳۳۴ دولت وقت مجبور به صدور بخشنامه ای به استانداران سراسر کشور شده و آنان را مأمور جلوگیری از تشکیل جمعیتهائی که با عنوان بهائیت برای مقاصد سیاسی و اخلال در نظم و امنیت کشور ایجاد می گردند، می نماید.

استاندار بهائی فارس نه تنها مانعی بر سر راه فعالیتهای این فرقه ایجاد نمی کند بلکه تلاش او در تقویت و نفوذ آنان به ارکان تصمیم گیری جامعه عرصه را بر مسلمانان تنگ می گرداند. برای مقابله با این شرایط آية ا… سیدنورالدین شیرازی در ۴ خرداد آن سال درست در همانروزی که شاه به شیراز سفر کرده بوده است دستور تخریب مرکز بهائیت را میدهند و برای تقویت روحیه مردم و جلوگیری از تعرض – نیروهای شهربانی به مردم خود در وسط خیابان احمدی مقابل مرکز آن فرقه، روی صندلی نشسته نظارت می کنند.

استاندار در طول سفر شاه نمی تواند عکس العملی نشان دهد اما مدتی بعد به شهرداری دستور می دهد بکمک بهائیها مجددأ مرکز آن فرقه را تجدید بنا نمایند که مردم مسلمان به مقابله برمی خیزند و در نتیجه زد و خورد چندین نفر زخمی شده در شیراز حکومت نظامی اعلام می گردد.

آية… شیرازی برای پیگیری موضوع به تهران رفته تا تعویض استاندار مصرانه ایستادگی می نماید. روزنامه نبرد ملت در تاریخ ۱۰ تیرماه ۱۳۳۴ با تیتر: استاندار بهائی مسئول فاجعه شیراز است به تشریح حادثه پرداخته است و روزنامه کیهان ۲۵ تیرماه خبر تعویض استاندار فارس بدون اینکه هنوز جانشینی برای او تعیین شده باشد را منعکس می نماید. آية … شیرازی بعد از تصمیم دولت به تعویض استاندار در میان استقبال پرشور مردم به شیراز مراجعت می نماید.